روایت تاریخی

عصر عاشورا و شام غریبان هم با تمام سختي‌هاي تحمّل ناپذیر و غير قابل تصوّرش گذشت. عُمَرِبنِ سَعد با لشکريانش تا ظهر روز يازدهم در كربلا ماندند و اجساد ياران خودشان را دفن و اجساد امام علیه‌السلام و يارانشان را عريان، بي كفن و تكّه تكّه در صحراي كربلا رها كردند و بعد از ظهر روز يازدهم،[1] كـاروان اسرا را از كربلا به سمت كوفه حركت دادند.[2]

شمار افراد اهل بیت در کاروان اسرا را بيست زن و دوازده پسر[3] ذکر کرده‌اند و گفته شده شهربانو همسر امام حسین علیه‌السلام  خودش را در فـرات انداخت و غرق شد.[4]

البـته این شهربانو مادر امام سجّاد علیه‌السلام نیست زیرا او در موقع ولادت حضرت، فوت کرد. احتمالاً این مادرِ آن فرزند پسری است که در روز عاشورا در حالی‌که از ترس می‌لرزید، از خیمه‌ها خارج شد و به دست ملعونی به نام  هانی بن تثبیت به شهادت رسید.[5] در مورد سر شهدا اختلاف نظر هست. در بعضی كتب ۷۲ سر[6]و در بعضی ۷۸ سر[7]ذكر شده که این سرها بین سربازان قبایل مختلف کوفه تقسیم شده است و بعضي از كتب تاريخي ديگر هم عدد ديگري را نقل كرده‌اند كه ما از ذکر آن اجتناب می‌کنیم و به احتمال قوي هفتاد و هشت سر از همه صحيح‌تر است.

وضعیت کاروان اهل بیت و سرهای مطهر شهدا هنگام خروج از کربلا

عُمَرِبنِ سَعد سرهاي شهدا را قبل از حركت كاروان اسرا به نزد ابن زياد فرستاد.[8] در مورد وضع کاروان اسرا هم نوشته‌اند که آن‌ها را بر شتران بي‌جهاز، بدون تشكچه، و بی‌پرده  و حجاب محمل، و با روی باز سوار کردند. [دقّت کنید، با روی باز نه با سر عریان و باز. مقنعه (معجر) در عرب چند لایه داشته که یک لایه آن پارچه‌ای بوده که به روی صورت می‌افتاده است. هم اکنون نیز در بعضی نقاط ایران بعضی از بانوان و درکشور عربستان پنجاه درصد زنان این‌گونه حجاب دارند.] به هر روی، زنان را با روی باز و در حالی‌که دست امام سجّاد علیه‌السلام ۲۲ ساله را با غل جامعه[9] بسته بودند روانه كوفه كردند.[10]

تذکر: گاهی روضه رقّت باری خوانده می‌شود که پاهای امام سجّاد علیه‌السلام را از زیر شکم شتر بسته بودند که نیفتند و ... این قصّه تحقیر آمیز در هیچ یک از مآخذ ما نیامده است و همان گونه که در صفحه ۲۰۷ کتاب تحریف شناسی عاشورا و تاریخ امام حسین آمده است، این تحریف اوّلین بار در کتاب اسرار الشهادة و سپس به تبع آن در معالی السبطین و  ناسخ التّواریخ آمده است.

بر پایه بعضی گزارش‌ها در روز یازدهم نیز، عُمَرِبنِ سَعد دستور داد خیمه‌های نیم سوخته را دوباره آتش زدند و اهل بیت وادار شدند از خیمه‌ها بیرون آمده و همراه آن ملعون راهی کاخ ابن‌زیاد شوند.[11] می‌توانیم از این جمله دریابیم که اهل بیت به همراهی عُمَرِبنِ سَعد راضی نبودند و شاید از خیمه‌ها بیرون نمی‌آمدند که عُمَرِبنِ سَعد خیمه‌های نیم سوخته را در روز یازدهم  هم برای چندمین بار به آتش کشیده است. به هرروی به هر طریقی بود، اهل بیت راهی شدند.  

حالات حضرت زینب (سلام الله علیها) در قتلگاه امام

هنگام حرکت کاروان،[12]اهل بیت فرمودند: بِحَقِّ اللَّهِ إِلَّا مَا مَرَرْتُمْ بِنَا عَلَى مَصْرَعِ الْحُسَيْنِ؛ شما را به خدا قسم، ما را از قتلگاه حسین علیه‌السلام عبور دهید. وقتي نگاه حضرت زينب سلام الله‌علیها به بدن بي‌سر و قطعه قطعه شده اباعبدالله علیه‌السلام افتاد، فرمودند: يَا مُحَمَّدَاهْ ! صَلَّى عَلَيْكَ مَلَائِكَةُ السَّمَاءِ هَذَا الْحُسَيْنُ مُرَمَّلٌ بِالدِّمَاءِ مُقَطَّعُ الْأَعْضَاءِ وَ بَنَاتُكَ سَبَايَا ! إِلَى اللَّهِ الْمُشْتَكَى وَ إِلَى مُحَمَّدٍ الْمُصْطَفَى وَ إِلَى عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَ إِلَى فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ وَ إِلَى حَمْزَةَ سَيِّدِ الشُّهَدَاءِ ؛ اي محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم كه درود ملائكه آسمان بر تو باد! اين حسين توست كه در خون خود ‌‌غلتیده و بدنش تكّـه‌تكّـه شده است و اين‌ها دختران تو هستند كه اسير شده‌اند.  به خداوند و مصطفي صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و علي مرتضي علیه‌السلام و فاطمه زهرا سلام الله‌علیها و حمزه سيّدالشهداء شكايت مي‌‌كنم! يَا مُحَمَّدَاهْ ! هَذَا حُسَيْنٌ بِالْعَرَاءِ تَسْفِي عَلَيْهِ الصَّبَا قَتِيلُ أَوْلَادِ الْبَغَايَا ! وَا حُزْنَاهْ وَا كَرْبَاهْ ! الْيَوْمَ مَاتَ جَدِّي رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم يَا أَصْحَابَ مُحَمَّدَاهْ ! هَؤُلَاءِ ذُرِّيَّةُ الْمُصْطَفَى يُسَاقُونَ سَوْقَ السَّبَايَا ! ای محمّد! صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اين حسين توست كه بر خاك افتاده و باد صبا بر آن خاك مي‌‌پـاشد. او را زنازادگان كشتند!  امروز جدّم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم از دنيا رفت! اي اصحاب محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم اين‌ها فرزندان پيامبرند كه آن‌ها را به اسارت مي‌‌برند.[13]

یادآوری:

روضه‌ای که حضرت زینب سلام الله‌علیها به تنهایی تک تک افراد را سوار ناقه‌ها کردند و بعد رو به قتلگاه و خطاب به امام گفتند ....  و روضه بوسیدن رگ‌های امام از سوی حضرت زینب در روز یازدهم و سخنان حضرت زینب سلام الله‌علیها در آن حال در هیچ یک از مآخذ ما نیست. البته در بعضی از کتب امروزی آن را به معالی السبطین استناد داده‌اند؛ ولی در آن کتاب هم سندی ارائه نشده، بلکه با عبارت« در بعضی از مقاتل نقل شده» استناد داده شده است! متأسّفانه تعیین نشده کدام مقتل! از این‌رو مستند نمی‌باشد.[14] مرحوم حائری مازندرانی از علمای قرن چهاردهم است و در سال ۱۳۵۵ هـ ق معالی السبطین را تألیف کرده است و متأسّفانه در جمع آوری روایات، به دلیل حسن ظنّ، به روایت‌های ضعیف هم اعتماد کرده تا جائیکه در بعضی موارد با عبارت « بعضی از علما می‌گویند» استناد داده شده است! به همین دلیل اهل فن آن کتاب را جزء منابع ضعیف معرّفی می‌کنند که در پایان کتاب به این بحث می‌پردازیم.